तनाव प्रवाह गराउने कथा

किशोर दहाल

राजेन्द्र पराजुलीद्वारा लिखित कथा संग्रह ‘शुक्रराज शास्त्रीको चस्मा’मा २० वटा कथाहरु छन्। अधिकांश कथाहरु राजनीति केन्द्रित छन्। तर, प्रेम, पत्रकारिताजस्ता फरकफरक क्षेत्रका विषयहरु पनि संग्रहमा अटाएका छन्। एउटै कथामा फरकफरक क्षेत्रका विषयलाई सफलतापूर्वक ‘ककटेल’ बनाएर लेख्नसक्ने र पाठकमा रुची कायम गराउनसक्ने आफ्नो विशिष्ट शैलीको परिचय दिएका छन्, पराजुलीले आफ्ना कथाहरुमा।

उनका कथामा फरकफरक पेशामा आबद्ध निम्न वर्गका मानिसदेखि उच्च वर्गका मानिससम्म पात्रका रुपमा उभिएका छन्। ती पात्रहरुले आफ्ना दैनिकी, अनुभव, विचार वा जिजिविषाका माध्यमबाट स्वयं आबद्ध क्षेत्रका कैयौं संगति/विसंगतिलाई उदाङ्गो पारेका छन्। कथा पढिरहँदा त्यसका पात्रहरुले हाम्रा जीवनका थरिथरिका भोगाइका फराकिलो सत्यको उजागर गरिरहेका प्रतीत हुन्छ। उनका कथाहरुले मनोरञ्जन कम, तनाव ज्यादा दिन्छन्। कारण, उनी जुन विषयमाथि कथा लेख्छन्, त्यसमा रहेका बेथितिको पर्दा उर्घाछन्। प्रेम जोडिएका कथा हुन् वा पत्रकारिता जोडिएका। उनी फुस्रा सौन्दर्य राग र पेशागत मर्यादा जोगाउनु पर्ने भ्रमबाट बाहिर निस्केका छन् । त्यस्तो कष्ट पनि गरेका छैनन्। देखेको र भोगेको विषयलाई निर्धक्कसित कथाको ढाँचा प्रदान गर्ने आँट गरेका छन्। हामीले भोगिरहेको समाज, राज्य व्यवस्था र अनेक किसिमका अप्ठ्यारा समयका तथ्यलाई आख्यानिकरण गरेर पाठकका दिमागमा ‘स्वीट पेन’ प्रवाह गर्नसक्नु पराजुलीको बिशेष खुबी र आँट हो।

उनका कथाहरुमा समाज संरचनाप्रति प्रचुर व्यङ्ग्य पनि पाइन्छ। समाजको गति, चेतनास्तर, सत्ता र शक्तिको दुरुपयोग, प्रेमलगायतका अनेक क्षेत्रका अनेक विसंगतिमाथि उनले सचेत व्यङ्ग्य प्रस्तुत गरेका छन्। कथाहरु पढिसक्दा उल्लेखित क्षेत्रहरुप्रति उनको आलोचनात्मक चेत महसुस गर्न सकिन्छ। कथाका अनेक घटनाहरुमार्फत उनको सालिन व्यङ्ग्य महसुस गर्न सकिन्छ। उनले सीमान्तकृत वर्गको आँखाबाट हेरिने संसारलाई कथाको रुपमा लेखेका छन्। कुरीतिहरुको जरो पहिल्याउन र त्यसलाई नङ्ग्याउन सफल भएका छन्।

समकालिन समाजका अनेक कुरुपता, ढोंग र अव्यवस्थाका फराकिलो सत्य थाहा पाउन उनका कथाहरु निकै सहयोगी छन्। यही समाज, यही व्यवस्थाहरुको गर्भमा कथाको संरचना निर्माण भएका छन्। उनले समाजको चेतना, असन्तुष्टि, दाउपेच वा ढोंगहरुलाई टपक्कै टिपेर कथा बनाएका छन्। यस्तो लाग्छ, उनले कथा होइन, समाजको चरित्रको दस्तावेज लेखेका छन्। कथाहरुमा हामी हाम्रै अप्ठ्यारा, आक्रोश पाउँछौं। किनकि, हामीले दैनिक भोगेकै पात्रहरु, दैनिक देखेकै घटनाहरु नै कथाका कच्चापदार्थ हुन्।

कथाहरु शक्तिशाली छन्। तिनले स्वयंको उद्देश्यलाई न्याय पनि गरेका छन्।

'मदन पुरस्कारमा सूचिकृत किताबहरु' शृङ्खलाका लागि सेतोपाटीमा लेखिएको।