खुल्ने भयो पारमाणविक अनुसन्धान केन्द्र

 किशोर दहाल |  २०७६ मङ्सिर १९ बिहीबार | Thursday, December 05, 2019  १७:२३:०० मा प्रकाशित

काठमाडौं- विवादमा रहेको पारमाणविक अनुसन्धान केन्द्र खोल्ने विषयमा प्रतिनिधिसभाको शिक्षा तथा स्वास्थ्य समितिले सहमति जुटाएको छ।

पारमाणविक अनुसन्धान केन्द्र खोल्ने विषयमा समिति सदस्यहरुबीच यसअघि नै सैद्धान्तिक सहमति भइसकेको छ। बिहीबारको बैठकमा भने सोसम्बन्धी व्यवस्था रहेको दफालाई पारित गरिएको हो।

समितिमा छलफलको क्रममा रहेको 'पारमाणविक तथा रेडियोधर्मी पदार्थको सुरक्षित तथा शान्तिपूर्ण प्रयोग सम्बन्धमा व्यवस्था गर्न बनेको विधेयक'माथि बुधबारदेखि दफावार छलफल प्रारम्भ भएको छ। बिहीबारसम्म विधेयकका दफा २१ सम्म पारित गरिएको छ।


संसदमा आफैंले दर्ता गरेको सो विधेयकमाथि शिक्षा विज्ञान तथा प्रविधि मन्त्रालयले समितिमा भएको छलफलका क्रममा तेस्रो पटक पूर्ण र दुई वटा आंशिक परिमार्जित मस्यौदा पेस गरिसकेको छ। सरोकारवाला निकाय, विषय विज्ञ तथा सांसदहरुले पारमाणविक विधेयकका आशय युरोनियम उत्खनन् र बिक्री वितरण गर्ने तथा आणविक भट्टी खोल्ने भएको भन्दै आपत्ति जनाएपछि मन्त्रालयले पहिलो परिमार्जित मस्यौदामा त्यस खालका प्रावधान सबै हटाएको थियो। उसले विधेयकको नाम पनि परिमार्जन गरी 'रेडियोधर्मी पदार्थको नियमन सम्बन्धमा व्यवस्था गर्न बनेको विधेयक' प्रस्ताव गरेको छ।

पारमाणविक पदार्थसँग सम्बन्धित धेरै विषयलाई मन्त्रालयले हटाए पनि पारमाणविक पदार्थसँग सम्बन्धित अनुसन्धान केन्द्र बनाउने विषय भने राख्न जोड गरेको थियो। 'सुरक्षित तथा शान्तिपूर्ण प्रयोगका लागि पारमाणविक पदार्थ वा सो सम्बन्धी क्रियाकलाप गर्न नेपाल सरकारले पारमाणविक अनुसन्धान केन्द्र स्थापना गर्न सक्नेछ', परिमार्जित मस्यौदाको दफा २१ मा उल्लेख छ।

समिति सदस्यहरुले अनुसन्धान केन्द्र खोल्ने विषयमा सैद्धान्तिक सहमति जनाए पनि विधेयकमा प्रयोग गरिएको भाषाप्रति भने असहमति जनाएका थिए। बिहीबार भएको छलफलबाट मन्त्रालयको प्रस्तावलाई थप परिमार्जित गरिएको हो। 'नेपाल सरकारले पारमाणविक पदार्थ सम्बन्धी विषयमा अध्ययन अनुसन्धान गर्नका लागि एक पारमाणविक अनुसन्धान केन्द्रको स्थापना गर्न सक्नेछ', समितिबाट पारित प्रावधानमा भनिएको छ।

सांसदहरुले 'प्रयोग' शब्द नराख्न निकै जोड दिएका थिए। 'प्रयोग भन्ने बित्तिकै त्यसले व्यापक अर्थ बोक्ने र दुरुपयोग हुनसक्ने हुन्छ', अधिकांश सांसदको तर्क थियो।

मस्यौदामा प्रयोग गरिएको 'क्रियाकलाप' शब्दमा पनि उनीहरुको आपत्ति थियो।

दफा २१ को प्रयोजनका लागि 'पारमाणविक पदार्थ'को परिभाषासहित स्पष्टीकरण राखिने छ। जसमा 'युरोनियम २३३, युरोनियम २३५ वा परिमार्जित गरिएको युरेनियम प्लुटोनियम र यसका आइसोटोप्स सम्झनुपर्छ' भन्ने परिभाषा पारित गरिएको छ।

त्यस्तै, दफा २१ को उपदफा (२) का लागि मन्त्रालयले अनुसन्धान केन्द्रको काम, कर्तव्य र अधिकारको सूची बिहीबार नै मन्त्री गिरिराजमणि पोखरेलले पेश गरेका थिए। उनले पेश गरेका सात बुँदामध्ये ६ बुँदा समितिले पारित गरेको छ। जसअन्तर्गत, रेडियोधर्मी तथा पारमाणविक पदार्थ र प्रविधि सम्बन्धी ज्ञान अभिवृद्धिका लागि दक्ष र आवश्यक जनशक्तिको विकास गर्ने, साइक्लोटोन प्रविधिको विकास गरी स्वदेशमा नै रेडियो आइसोटप्स उत्पादन गरी सोको उचित प्रयोग गर्ने लगायतका विषय छन्। (फाइल फोटो)

नेपाल लाइभमा प्रकाशित / https://nepallive.com/story/185641