किशोर दहाल
चैत ८, २०७४| प्रकाशित ०७:००
चुनाव सम्पन्न भएको झन्डै डेढ महिनापछि कांग्रेस केन्द्रीय कार्यसमिति बैठक बसेको थियो। माघ ४ र ५ मा बसेको बैठकमा बोल्ने धेरै केन्द्रीय सदस्यले चुनावी समीक्षाको माग उठाए। तर, सभापति शेरबहादुर देउवाले त्यसलाई टारे र भने– समीक्षा अहिले होइन।
सभापति देउवाले निर्वाचनको समीक्षा गर्न छिट्टै केन्द्रीय समिति र महासमिति बैठक बोलाउने प्रतिबद्धता व्यक्त गरे। सो बैठक राष्ट्रियसभामा उम्मेदवार तय गर्ने विषयमा केन्द्रित भयो।
सभापतिले उतिबेला प्रतिबद्धता गरेको चुनावी समीक्षाका लागि बस्ने भनिएको बैठक आजदेखि सुरु हुँदैछ।
नाम मात्रैको समीक्षा
चुनावी समीक्षाका लागि बोलाइएको बैठकमा चुनावबारे छलफल भए पनि त्यसले खासै समस्या केलाउन सक्ला त? भन्ने प्रश्न कांग्रेसजनमा छ। कांग्रेसको चुनावी हारको कारण विगत लामो समयदेखि कांग्रेस हिँडेको बाटो र सभापतिका रुपमा देउवाको रणनीतिक असफलतासँग जोडिएको छ।
तर, सभापतिमाथि कार्यसमितिमा प्रश्न उठ्न त सक्ला, उत्तर नै लिन भने मुस्किल देखिन्छ। कारण, सो समितिमा उनी बलियो हुनु नै हो। विधानमा ८५ जना केन्द्रीय समितिको व्यवस्था भए पनि अहिले ८० जना उपलब्ध छन्। त्यसमध्ये ६० जनाजति देउवा पक्षका रहेको उनी पक्षका नेताहरुको हिसाब छ। त्यसैले पनि देउवाले चाहेको दिशातिर सहजै बैठकको माहोल मोडिन्छ।
देउवालाई कस्ता प्रश्न सोधिन्छन् र उनको बचाउमा कस्ता उत्तर आउँछन् भन्ने आँकलन गर्न पनि गाह्रो छैन। यसअघिको बैठकमा होस् वा सार्वजनिक कार्यक्रममा, देउवा पक्षीय नेताहरुको जवाफ स्पष्ट हुने गर्छ– 'पार्टीले चुनाव हारेको छैन। नेताले हारेका हुन्। नेताले आफ्नो कमजोरीले चुनाव हारे। त्यो पार्टी सभापतिको मात्रै दोषको कुरा होइन। जिम्मेवारी लिने भए नेतृत्व तहका सबैले लिनुपर्छ।'
हिजो टिकट बाँड्ने बेलामा भागबण्डा खोजेपछि हारको जिम्मेवारी पनि सामूहिक लिनुपर्छ भन्नेदेखि सभापतिलाई स्वतन्त्र ढंगले चल्न र रणनीति बनाउन नदिएको सम्मको तर्क आउने स्पष्टै छ।
अर्थात् देउवाको मात्रै कमजोरी उधिन्न नदिनु नै उनी पक्षीय नेताहरुको जोडबल हुनेछ। कांग्रेस हिँड्ने बाटो के हुने भन्ने तय गर्नु त झनै परको कुरा।
कांग्रेसलाई सुधार गर्दै लैजाने हो भने पार्टीभित्र खुला ढंगले बहस गर्न सक्नुपर्ने नेता गगन थापा बताउँछन्। 'आग्रह र पूर्वाग्रहबाट मुक्त भएर छलफल गर्नु जरुरी छ', नेपाल लाइभसँग कुरा गर्दै उनले भने, 'तत्कालीन र दीर्घकालीन प्रश्नहरुका साथ छलफल गर्न सक्नुपर्छ। त्यसो भयो भने मात्रै हामी जीवन्त कांग्रेस बनाउन सक्छौं।'
चुनावी हारका कारण पत्ता लगाउन सक्नुपर्ने नेता धनराज गुरुङ पनि बताउँछन्। 'आरोपप्रत्यारोप गर्नेतिर होइन', उनले भने, 'समस्या पत्ता लगाउन सक्नुपर्छ। नभए कसरी अगाडि बढ्ने?'
यसैबीच, पार्टीले तल्ला निकायहरुलाई चुनाव हार्नुको कारण लेखेर पठाउन निर्देशन दिएको थियो। 'लगभग सबै जिल्लाबाट समीक्षा प्रतिवेदन आइसकेको छ', कांग्रेस नेता मीनबहादुर विश्वकर्माले भने, 'त्यसले पनि मार्ग निर्देशन गर्नेछ।'
प्रतिवेदनहरुले पनि बैठकमा केही भूमिका पाउनेछ। तर, कांग्रेसका तल्ला कमिटीहरु भद्रगोल छन्। संघीय प्रणाली अनुसार ७ सय ५३ वटा स्थानीय तह छन् तर त्यहाँ कांग्रेसका संरचना छैनन्। चुनावको हतारोमा गठन भएका अनौपचारिक समूहले चुनावी हारलाई कति केलाउला, सन्देहकै कुरा छ।
देउवाको दाउ
चुनावपछि सभापति देउवा झनै बलियो देखिएका छन्। फागुन २१ मा सम्पन्न संसदीय दलको चुनावमा उनले प्रतिस्पर्धी प्रकाशमान सिंहलाई २५ मतान्तरले जिते। कुल ६३ जना रहेको संसदीय दलमा देउवाको पक्षमा ४४ मत परेको थियो। जित लगत्तै उनले आफू पक्षीय नेता विजयकुमार गच्छदारलाई उपनेता चयन गरे। त्यस्तै, चैत्र ६ मा प्रमुख सचेतकमा बालकृष्ण खाँणलाई नियुक्त गरे।
चुनावपछि कमजोर भएका भनिएका देउवाले पार्टीलाई आफ्नो कब्जाबाट बाहिर जान दिएका छैनन्। संसद्मा देउवा पक्ष बलियो देखिएको छ। अब, पदाधिकारी चयनमा पनि आफू अनुकूल गरेर देउवा कांग्रेसिभत्र थप शक्तिशाली नेताका रुपमा उभिन खोज्दैछन्। महाधिवेशन सम्पन्न भएको २ वर्ष बितिसक्दा पनि पदाधिकारीको चयन हुन सकेको छैन। देउवाले त्यसका लागि आधार तयार गरिरहेको एक कांग्रेस नेताले बताए।
ती नेताका अनुसार देउवा आफू अनुकूल संविधानको खेस्रामा बहस चलाउने, संशोधन समिति बनाउने, त्यसबाट विधान संशोधनको खाका बनाउने र महासमिति बैठकबाट पास गर्ने दाउमा छन्।
कांग्रेस विधानको दफा ४६ मा विधान संशोधनबारे उल्लेख छ। महाधिवेशनका सम्पूर्ण सदस्य संख्याको साधारण बहुमत र महासमितिको दुई तिहाइ बहुमतले विधानमा संशोधन गर्न सक्नेछ।
'यतिखेर देउवाले गच्छदार र विमलेन्द्र निधिलाई उपसभापति बनाउन चाहिरहेका छन्', ती नेताले भने। एकजना उपसभापति रहने कांग्रेस विधान संशोधन गरेर दुई जनाको व्यवस्था गरिए मात्रै देउवाको चाहना पूरा हुन्छ। महामन्त्री र सहमहामन्त्रीमा पनि देउवाको ध्यान पुगेकै छ।
विधान संशोधन मार्फत पार्टीमा पदाधिकारीको संख्या बढाउने र त्यसमा आफू निकटकालाई राख्न सकियो भने पार्टीभित्र देउवा झन् बढी शक्तिशाली हुनेछन्। र, अहिले देउवाले त्यही चाहिरहेका छन्।
एमाले अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीले सत्ता र पार्टीमा देखाएको रजगजबाट देउवा पनि लोभिएका हुन सक्ने ती नेताको अनुमान छ।
देउवाले चाहेजस्तो भयो भने उनी झन् शक्तिशाली बन्नेछन्। त्यतिबेला कांग्रेसभन्दा पनि सभापति देउवा बलियो बन्नेछन्। यसले जीवन्त कांग्रेसको अभियान थालिरहेका नेताहरुलाई झन् अवरोध थप्नेछ।
देउवा इतरका नेतालाई डर छ, शक्तिशाली हुनुअगावै त देउवाले पेल्न खोज्थे भने पदाधिकारी नै कब्जा गरे भने के होला? 'चुनावी समीक्षा बैठक भनेपछि त्यो पनि होला', ती नेताले भने, 'तर, संस्थापन पक्षको दौडधुप आफू अनुकूल विधान तयार गर्ने वातावरण बनाउनेतिर केन्द्रित छ।'
अहिले कांग्रेसलाई जीवन्त राख्नुपर्ने ठाउँ नै तल्ला कमिटीमा हो। आशा जगाउनुपर्ने केन्द्रीय समितिले हो। तर, त्यसका लागि सभापति देउवाले खासै ध्यान दिन सकेका छैनन्। उनको ध्यान केन्द्रमा आफू अनुकूलको पदाधिकारी चयनमा छ। बलियो बन्नेतिर छ। अर्थात् पार्टी मजबुत पार्न गर्नुपर्ने काममा ध्यान दिएका छैनन्, कम प्राथमिकताको काममा दाउपेच गरिरहेका छन्।
'नेपाली कांग्रेसलाई यो बेलामा कब्जा गर्ने र पार्टी संगठनमै संकट आएका बेला तदर्थ निर्णयहरु गर्नेभन्दा पनि पार्टीको स्थायी र बलियो संरचना बनाउनु जरुरी छ', थापाले भने, 'त्यसका लागि महाधिवेशनमा जानु जरुरी छ।'
अब देउवा पक्ष इतरका नेताहरुले कस्तो भूमिका खेल्छन् भन्ने हेर्न बाँकी छ। उनीहरु सभापति देउवालाई स्वेच्छाचारी हुन सघाउने विधान संशोधनको प्रस्ताव आइहाले रोक्न सक्छन् कि सक्दैनन्? सभापतिलाई पार्टी कब्जा गर्नबाट रोक्न बाँकी कांग्रेसलाई पुनर्जीवन दिन खोज्नेहरु एक ठाउँमा आउँछन् कि आउँदैनन्?
http://nepallive.com/story/19829
चैत ८, २०७४| प्रकाशित ०७:००
सभापति देउवाले निर्वाचनको समीक्षा गर्न छिट्टै केन्द्रीय समिति र महासमिति बैठक बोलाउने प्रतिबद्धता व्यक्त गरे। सो बैठक राष्ट्रियसभामा उम्मेदवार तय गर्ने विषयमा केन्द्रित भयो।
सभापतिले उतिबेला प्रतिबद्धता गरेको चुनावी समीक्षाका लागि बस्ने भनिएको बैठक आजदेखि सुरु हुँदैछ।
नाम मात्रैको समीक्षा
चुनावी समीक्षाका लागि बोलाइएको बैठकमा चुनावबारे छलफल भए पनि त्यसले खासै समस्या केलाउन सक्ला त? भन्ने प्रश्न कांग्रेसजनमा छ। कांग्रेसको चुनावी हारको कारण विगत लामो समयदेखि कांग्रेस हिँडेको बाटो र सभापतिका रुपमा देउवाको रणनीतिक असफलतासँग जोडिएको छ।
तर, सभापतिमाथि कार्यसमितिमा प्रश्न उठ्न त सक्ला, उत्तर नै लिन भने मुस्किल देखिन्छ। कारण, सो समितिमा उनी बलियो हुनु नै हो। विधानमा ८५ जना केन्द्रीय समितिको व्यवस्था भए पनि अहिले ८० जना उपलब्ध छन्। त्यसमध्ये ६० जनाजति देउवा पक्षका रहेको उनी पक्षका नेताहरुको हिसाब छ। त्यसैले पनि देउवाले चाहेको दिशातिर सहजै बैठकको माहोल मोडिन्छ।
देउवालाई कस्ता प्रश्न सोधिन्छन् र उनको बचाउमा कस्ता उत्तर आउँछन् भन्ने आँकलन गर्न पनि गाह्रो छैन। यसअघिको बैठकमा होस् वा सार्वजनिक कार्यक्रममा, देउवा पक्षीय नेताहरुको जवाफ स्पष्ट हुने गर्छ– 'पार्टीले चुनाव हारेको छैन। नेताले हारेका हुन्। नेताले आफ्नो कमजोरीले चुनाव हारे। त्यो पार्टी सभापतिको मात्रै दोषको कुरा होइन। जिम्मेवारी लिने भए नेतृत्व तहका सबैले लिनुपर्छ।'
हिजो टिकट बाँड्ने बेलामा भागबण्डा खोजेपछि हारको जिम्मेवारी पनि सामूहिक लिनुपर्छ भन्नेदेखि सभापतिलाई स्वतन्त्र ढंगले चल्न र रणनीति बनाउन नदिएको सम्मको तर्क आउने स्पष्टै छ।
अर्थात् देउवाको मात्रै कमजोरी उधिन्न नदिनु नै उनी पक्षीय नेताहरुको जोडबल हुनेछ। कांग्रेस हिँड्ने बाटो के हुने भन्ने तय गर्नु त झनै परको कुरा।
कांग्रेसलाई सुधार गर्दै लैजाने हो भने पार्टीभित्र खुला ढंगले बहस गर्न सक्नुपर्ने नेता गगन थापा बताउँछन्। 'आग्रह र पूर्वाग्रहबाट मुक्त भएर छलफल गर्नु जरुरी छ', नेपाल लाइभसँग कुरा गर्दै उनले भने, 'तत्कालीन र दीर्घकालीन प्रश्नहरुका साथ छलफल गर्न सक्नुपर्छ। त्यसो भयो भने मात्रै हामी जीवन्त कांग्रेस बनाउन सक्छौं।'
चुनावी हारका कारण पत्ता लगाउन सक्नुपर्ने नेता धनराज गुरुङ पनि बताउँछन्। 'आरोपप्रत्यारोप गर्नेतिर होइन', उनले भने, 'समस्या पत्ता लगाउन सक्नुपर्छ। नभए कसरी अगाडि बढ्ने?'
यसैबीच, पार्टीले तल्ला निकायहरुलाई चुनाव हार्नुको कारण लेखेर पठाउन निर्देशन दिएको थियो। 'लगभग सबै जिल्लाबाट समीक्षा प्रतिवेदन आइसकेको छ', कांग्रेस नेता मीनबहादुर विश्वकर्माले भने, 'त्यसले पनि मार्ग निर्देशन गर्नेछ।'
प्रतिवेदनहरुले पनि बैठकमा केही भूमिका पाउनेछ। तर, कांग्रेसका तल्ला कमिटीहरु भद्रगोल छन्। संघीय प्रणाली अनुसार ७ सय ५३ वटा स्थानीय तह छन् तर त्यहाँ कांग्रेसका संरचना छैनन्। चुनावको हतारोमा गठन भएका अनौपचारिक समूहले चुनावी हारलाई कति केलाउला, सन्देहकै कुरा छ।
देउवाको दाउ
चुनावपछि सभापति देउवा झनै बलियो देखिएका छन्। फागुन २१ मा सम्पन्न संसदीय दलको चुनावमा उनले प्रतिस्पर्धी प्रकाशमान सिंहलाई २५ मतान्तरले जिते। कुल ६३ जना रहेको संसदीय दलमा देउवाको पक्षमा ४४ मत परेको थियो। जित लगत्तै उनले आफू पक्षीय नेता विजयकुमार गच्छदारलाई उपनेता चयन गरे। त्यस्तै, चैत्र ६ मा प्रमुख सचेतकमा बालकृष्ण खाँणलाई नियुक्त गरे।
चुनावपछि कमजोर भएका भनिएका देउवाले पार्टीलाई आफ्नो कब्जाबाट बाहिर जान दिएका छैनन्। संसद्मा देउवा पक्ष बलियो देखिएको छ। अब, पदाधिकारी चयनमा पनि आफू अनुकूल गरेर देउवा कांग्रेसिभत्र थप शक्तिशाली नेताका रुपमा उभिन खोज्दैछन्। महाधिवेशन सम्पन्न भएको २ वर्ष बितिसक्दा पनि पदाधिकारीको चयन हुन सकेको छैन। देउवाले त्यसका लागि आधार तयार गरिरहेको एक कांग्रेस नेताले बताए।
ती नेताका अनुसार देउवा आफू अनुकूल संविधानको खेस्रामा बहस चलाउने, संशोधन समिति बनाउने, त्यसबाट विधान संशोधनको खाका बनाउने र महासमिति बैठकबाट पास गर्ने दाउमा छन्।
कांग्रेस विधानको दफा ४६ मा विधान संशोधनबारे उल्लेख छ। महाधिवेशनका सम्पूर्ण सदस्य संख्याको साधारण बहुमत र महासमितिको दुई तिहाइ बहुमतले विधानमा संशोधन गर्न सक्नेछ।
'यतिखेर देउवाले गच्छदार र विमलेन्द्र निधिलाई उपसभापति बनाउन चाहिरहेका छन्', ती नेताले भने। एकजना उपसभापति रहने कांग्रेस विधान संशोधन गरेर दुई जनाको व्यवस्था गरिए मात्रै देउवाको चाहना पूरा हुन्छ। महामन्त्री र सहमहामन्त्रीमा पनि देउवाको ध्यान पुगेकै छ।
विधान संशोधन मार्फत पार्टीमा पदाधिकारीको संख्या बढाउने र त्यसमा आफू निकटकालाई राख्न सकियो भने पार्टीभित्र देउवा झन् बढी शक्तिशाली हुनेछन्। र, अहिले देउवाले त्यही चाहिरहेका छन्।
एमाले अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीले सत्ता र पार्टीमा देखाएको रजगजबाट देउवा पनि लोभिएका हुन सक्ने ती नेताको अनुमान छ।
देउवाले चाहेजस्तो भयो भने उनी झन् शक्तिशाली बन्नेछन्। त्यतिबेला कांग्रेसभन्दा पनि सभापति देउवा बलियो बन्नेछन्। यसले जीवन्त कांग्रेसको अभियान थालिरहेका नेताहरुलाई झन् अवरोध थप्नेछ।
देउवा इतरका नेतालाई डर छ, शक्तिशाली हुनुअगावै त देउवाले पेल्न खोज्थे भने पदाधिकारी नै कब्जा गरे भने के होला? 'चुनावी समीक्षा बैठक भनेपछि त्यो पनि होला', ती नेताले भने, 'तर, संस्थापन पक्षको दौडधुप आफू अनुकूल विधान तयार गर्ने वातावरण बनाउनेतिर केन्द्रित छ।'
अहिले कांग्रेसलाई जीवन्त राख्नुपर्ने ठाउँ नै तल्ला कमिटीमा हो। आशा जगाउनुपर्ने केन्द्रीय समितिले हो। तर, त्यसका लागि सभापति देउवाले खासै ध्यान दिन सकेका छैनन्। उनको ध्यान केन्द्रमा आफू अनुकूलको पदाधिकारी चयनमा छ। बलियो बन्नेतिर छ। अर्थात् पार्टी मजबुत पार्न गर्नुपर्ने काममा ध्यान दिएका छैनन्, कम प्राथमिकताको काममा दाउपेच गरिरहेका छन्।
'नेपाली कांग्रेसलाई यो बेलामा कब्जा गर्ने र पार्टी संगठनमै संकट आएका बेला तदर्थ निर्णयहरु गर्नेभन्दा पनि पार्टीको स्थायी र बलियो संरचना बनाउनु जरुरी छ', थापाले भने, 'त्यसका लागि महाधिवेशनमा जानु जरुरी छ।'
अब देउवा पक्ष इतरका नेताहरुले कस्तो भूमिका खेल्छन् भन्ने हेर्न बाँकी छ। उनीहरु सभापति देउवालाई स्वेच्छाचारी हुन सघाउने विधान संशोधनको प्रस्ताव आइहाले रोक्न सक्छन् कि सक्दैनन्? सभापतिलाई पार्टी कब्जा गर्नबाट रोक्न बाँकी कांग्रेसलाई पुनर्जीवन दिन खोज्नेहरु एक ठाउँमा आउँछन् कि आउँदैनन्?
http://nepallive.com/story/19829
No comments:
Post a Comment