कांग्रेसका ‘बामदेव’ बन्लान् त सिटौला?

किशोर दहाल/लिलु डुम्रे

बिहीबार, मंसिर २३, २०७८, ०९:३४

काठमाडौं- भर्खरै सम्पन्न नेपाली कांग्रेसको प्रदेश अधिवेशनमा दुई स्थानको नतिजा बढी चर्चायोग्य छ, प्रदेश १ र बागमती प्रदेश। प्रदेश १ मा कृष्णप्रसाद सिटौला पक्षका उद्धव थापा र बागमतीमा शेरबहादुर देउवा पक्षका इन्द्र बानियाँ विजयी भए। देउवा र सिटौला पक्षको गठबन्धनका कारण ती दुई प्रदेशको नतिजा यस किसिमको आएको हो।

प्रदेश १ मा देउवा पक्षको सहयोगमा थापा दुई मतको अन्तरले विजयी भएका थिए। बागमतीमा भने निर्वाचन दोस्रो चरणसम्म धकेलिएको थियो। पहिलो चरणमा तेस्रा हुन पुगेका सिटौला पक्षका उम्मेदवार भीमसेन दास प्रधानले देउवा पक्षका उम्मेदवार बानियाँलाई सघाएका थिए। यसरी प्रदेश अधिवेशन सिटौलाका लागि आफ्नो शक्ति परीक्षण र चौधौं महाधिवेशनमा गठबन्धनको सम्भावना नियाल्ने अवसर बनेको छ।

सिटौला समूह त्यही हो, जसले आफूलाई वैचारिक समूहको रुपमा दाबी गर्छ। तर, व्यावहारिक रुपमा भने आफूलाई अवसरवादी गुटको रुपमा स्थापित गर्दै लगेको छ। त्यही प्रवृत्तिमा पोख्त हुँदा यो समूह देउवालाई नै सभापतिमा दोहोर्‍याउन सहयोगी हुने आकलन गर्न थालिएको छ।

देउवाका बलमिच्याइँका सारथि

फेरि पनि कांग्रेस सभापतिमा दोहोरिने आकांक्षा राख्दै देउवाले पार्टीभित्र बलमिच्याइँ गर्दै गएका थिए। २०७४ सालको निर्वाचनमा कांग्रेसले नराम्रो पराजय भोगेपछि विशेष महाधिवेशनको माग चलेको थियो, त्यो सम्भव नभए २०७६ फागुनसम्म महाधिवेशन गरिसक्नुपर्थ्यो। तर उनको जोड निर्वाचनको पराजयलाई विस्मृतिमा पुर्‍याउनु थियो। उनी यस्तो समयमा महाधिवेशन गर्न तयार भए, जतिबेला २०७४ सालको चुनावी नतिजा कुनै बहसको विषय बन्दैन।

महाधिवेशनको मिति सार्न समेत सिटौलाको भूमिका देखिन्छ। पछिल्लो पटक उनी क्रियाशील सदस्यताको सूची प्रकाशित गर्नका लागि बनेको कार्यदलका संयोजक बनेका थिए। कार्यदललाई भदौ ३ सम्मको कार्यअवधि तोकिएको थियो। त्यस समयभित्र सूची तयार भएन। भदौ ७ गते मात्रै बुझाइयो। त्यो किन ढिला भयो भन्ने कतै जवाफ दिइएन तर, पटक-पटक सर्दै आएको महाधिवेशनलाई पुनः पछि धकेल्न भने भूमिका खेल्यो।

आफ्नो चार वर्षे कार्यकाल सकिने क्रममा उनले आफूखुसी विभाग गठन गरे, जसमार्फत आफूनिकट कैयौं कार्यकर्ताको पदीय व्यवस्थापन गरे। तीमध्ये अधिकांश महाधिवेशन प्रतिनिधि हुनेछन्। त्यसको लाभ देउवाले नै पाउनेछन्। कुबेलामा गरिएको विभाग गठनप्रति रामचन्द्र पौडेल पक्षले विरोध जनायो। विरोध त सिटौलाले पनि गरेका थिए। नेपाल लाइभसँगको एउटा अन्तर्वार्तामा उनले भनेका पनि थिए- ‘विभिन्न विभाग र समितिहरु गठन गरेर देशभरका साथीहरुलाई जिम्मेवारी दिने कार्य गर्नुभएको छ। यो गलत गर्नुभएको छ। विभाग गठन उहाँले कम्तिमा पनि चार वर्षकै अवधिमा गर्नुपर्थ्यो।‘ 

तर, सिटौलाले विभागमा भाग लिएर देउवाको बलमिच्याइँलाई वैधता दिलाइदिए। उनको पक्षबाट शिव हुमागाईं एउटा विभागको नेतृत्व गर्न पुगे।

त्यस्तै, सभापतिले आफुखुसी आमन्त्रित केन्द्रीय सदस्य बनाएकोमा रामचन्द्र पौडेल पक्षले आपत्ति जनायो तर, सिटौलाले आफ्नै गृह जिल्लाका सुधीर शिवाकोटीलाई आमन्त्रित केन्द्रीय सदस्य बनाए।

नेपाल विद्यार्थी संघमा विधान विपरित पदाधिकारी बढाउने कार्यमा अन्य समूह जति दोषी छन्, त्यति नै दोष सिटौलाको छ। आफ्ना पक्षलाई पदाधिकारीमा भाग दिलाउनकै लागि उनले नेविसंघको पदाधिकारी बढाउन सहमति दिए। परिणामतः पदाधिकारीमै सिटौला पक्षका तीन जनाले स्थान पाए। जसअनुसार नेविसंघमा उपसभापति मुक्तिराज पौडेल, महामन्त्रीमा बलदेव तिमिल्सिना र युवराज पाण्डेले अवसर पाए।

यसरी देउवाको कार्यकालभरि उनकै कारण पार्टी कमजोर भएको आरोप लगाउने सिटौलाले उनीसँगै भागबण्डा गरेर कांग्रेसलाई विधिभन्दा बाहिरबाट सञ्चालन गर्न सहयोग गरिरहे। महाधिवेशन नजिकिँदै गर्दा भने देउवा नै सभापतिमा दोहोरिन सहयोग पुग्नेगरी कदम चालिरहेका छन्। त्यसका लागि उनले जिल्लादेखि प्रदेशसम्मका अधिवेशनमा देउवा पक्षसँग गठबन्धन गरेको दखिन्छ।

महाधिवेशनमा देउवा पक्षसँग हुने सहकार्यको सम्भावनाबारे सिटौला पक्षका नेता प्रदीप पौडेल भन्छन्- ‘पार्टी सभापति हुनुभएका कारणले देउवालाई जस र अपजस दिने कुरा स्वाभाविक हो। कार्यकर्ताले त्यसको आधारमा मूल्यांकन गर्न सक्छन्। तर, निर्वाचनको समीकरण परिस्थितिले निर्धारण गर्ने विषय हो। अहिले त्यस्तो भइसकेको छैन। पछि हुँदैहुँदैन भन्ने पनि छैन।‘

उम्मेदवारी खै?

चौधौं महाधिवशेनको चर्चा चल्दैदेखि सिटौलाले आफूलाई सभापतिको उम्मेदवारको रुपमा चर्चा गरेका थिए। पछिल्लो समय क्रियाशील सदस्यताको टुंगो लागेपछि उम्मेदवारी घोषणा गर्छु भनेका थिए। सिटौलाले आफू सभापतिको उम्मेदवार भएको र उम्मेदवारी दिएर अगाडि बढ्ने बताएको पौडेलको भनाइ छ। तैपनि उनी आफ्नो उम्मेदवारीबारे पछिल्ला दिनमा बोलिरहेका छैनन्। उनी मौन छन्।

सिटौला यतिबेला देउवासँग गठबन्धनको प्रयासमा रहेको जानकार नेताहरु बताउँछन्। उनको प्रयास आफ्नो पक्षका नेताहरुको सम्मानजनक व्यवस्थापन गराउनेमा छ। त्यसका लागि उनले देउवालाई सघाउने, यसअघि सभापतिको उम्मेदवार भएको भए पनि उनी यतिबेला आफूलाई उपसभापति, आफ्नो पक्षका एक नेतालाई महामन्त्री र बढीभन्दा बढी सह-महामन्त्रीको लागि प्रयास गरिरहेको बताइन्छ।

सिटौला पक्षका नेता प्रदीप पौडेलले महामन्त्रीमा उम्मेदवारी घोषणा गरिसकेका छन्। तेह्रौं महाधिवेशनमा उनकै पक्षबाट महामन्त्रीको उम्मेदवार भएका गगन थापा अहिले उनीसँग छैनन्। उनले स्वतन्त्र रुपमा महामन्त्रीको उम्मेदवारी घोषणा गरेका थिए। सिटौला पक्षमै रहेका भीमसेनदास प्रधान, उमाकान्त चौधरी, शिव हुमागाईले आफ्नो उम्मेदवारीको सम्बन्धमा मुख खोलिरहेका छैनन्।

देउवा पक्षका नेता मिनबहादुर विश्वकर्मा देउवा-सिटौला सहकार्यको सम्भावनाबारे भन्छन्- ‘लामो समयदेखि छलफल चलिरहेको छ। सभापतिले समकक्षी नेताहरुसँग महाधिवेशनलाई भव्य र सभ्य ढंगले हार्दिकताका साथ सम्पन्न गर्नका लागि सकभर सर्वसम्मत, योग्य नेताहरुलाई समावेश गर्नका लागि छलफल गरिरहनुभएको छ। यसक्रममा कृष्णप्रसाद सिटौलाले पनि सहकार्यका लागि सकारात्मक संकेत दिनुभएको छ। प्रदेश १ को अधिवेशनमा पनि सहकार्य गर्‍यौं। बागमती प्रदेशमा पनि सहकार्य गर्‍यौं। र केही जिल्लामा पनि सहकार्य भएको छ। स्वाभाविक रुपमा केन्द्रीय स्तरमा पनि उहाँहरुसँग सहकार्य हुन्छ भन्नेमा विश्वस्त छौं।‘

सिटौला पक्षका नेताहरुको बुधबार बैठक बसेको थियो। सिटौला निवास चण्डोलमा बसेको बैठकले सभापतिमा सिटौला नै उठ्ने वा अरुलाई सघाउने भन्ने निर्णय लिने अधिकार उनैलाई दिएको छ। बैठकमा बोल्ने प्राय:ले सभापतिमा देउवालाई सघाउनुपर्ने र आफ्नो समूहका केही नेताहरुको व्यवस्थापन गर्नुपर्ने बताएका थिए। सिटौला पक्षले बिहीबार ३ बजे गौशालामा रहेको उनको सम्पर्क कार्यालयमा भेला राखेको छ। त्यहाँबाट आफ्नो रणनीति स्पष्ट पार्ने बुझिएको छ। सम्भवतः बहुमत नेताहरुको धारणाको आधारमा सिटौलाले देउवालाई सघाउने छन् र केही पद आफ्नो पक्षलाई दिलाउनेछन्।

देउवा-सिटौला सम्भावित सहकार्यबारे पौडेल समूहका एक नेता भन्छन्- ‘उहाँ एमालेको बामदेव गौतम जस्तो हुनुभयो। बामदेवले केपी ओलीको कार्यशैलीको आलोचना पनि गर्नुहुन्थ्यो, तर निर्णायक अवस्थामा ओलीलाई नै सहयोग गर्नुहुन्थ्यो। नवौं महाधिवेशनमा बामदेवले ओलीलाई नसघाएको भए ओलीले अध्यक्ष जित्नु हुने नै थिएन। अहिले सिटौलाको शैली त्यस्तै छ। बेलाबखत देउवाको आलोचना गर्नुहुन्छ। तर निर्णायक अवस्था (महाधिवेशन)मा उनैलाई सघाउनुहुन्छ होला।‘

नेपाल लाइभमा प्रकाशित । https://nepallive.com/story/266849