किशोर दहाल
चैत ११, २०७४| प्रकाशित १८:५०
नेपालमा कम्युनिष्ट पार्टी गठनको मितिलाई ध्यानमा राखेर अप्रिल २२ मा पार्टी एकता गर्ने तयारीमा रहेका एमाले र माओवादी त्यसअघि नै प्रक्रियालाई अन्तिम रुप दिन कस्सिएका छन्।
प्रधानमन्त्री ओलीको प्रस्ताव पाएपछि शनिबार बसेको माओवादी हेडक्वार्टर बैठकले पनि प्रधानमन्त्रीको भारत भ्रमणअघि नै एकता प्रक्रियालाई टुंगो लगाउनुपर्ने निश्कर्ष निकाल्यो।
प्रधानमन्त्री यही चैत्र २३ देखि २५ गतेसम्म भारत भ्रमणमा जाने चर्चा चलेको छ।
तयारी मितिभन्दा अघि नै पार्टी एकता गर्न हतारिनुलाई अर्थपूर्ण रुपमा हेरिएको छ। त्यसमा पनि 'भारत भ्रमण' अगाबै भन्ने शब्द प्रयोगले मानिसमा कौतुहलता जागेको छ।
तयारीको दुई वटा अर्थ हुनसक्छन्।
पहिलो, दिल्लीमा आफूलाई बलियो प्रधानमन्त्रीको रुपमा प्रस्तुत गर्ने प्रधानमन्त्रीको चाहना। भ्रमण अगाबै पार्टी एकता भएमा प्रधानमन्त्रीको रुपमा आफ्ना कुरा दृढता र आत्मविश्वासका साथ राख्न सकिने उनको विश्लेषण हुनसक्छ। कमजोर गणितीय हैसियत भएका बेला भोगेको अप्ठ्यारा र भारतीय पक्ष हाबी भएर प्रस्तुत हुने व्यवहार उनलाई बिझेको हुनसक्छ।
एमाले र माओवादीबीच एकता भएपछि प्रतिनिधिसभामा एकीकृत दलका १ सय ७४ सिट हुने छ। त्यस्तै राष्ट्रियसभाका ५९ मध्ये उनीहरुका ४२ जना छन्।
एकता भएपछि संघीय संसदमा उनीहरुको २ सय १६ सिट हुने छ।
ठूलो पार्टीको अध्यक्ष मात्रै होइन, संसदमा ओलीले ७५ प्रतिशतभन्दा बढीको विश्वासको मत पाएका छन्। 'बलियो प्रधानमन्त्रीले चाहेमा आफ्नो प्रस्ताव राख्न र चित्त नबुझेका प्रस्ताव सहजै रोक्न सक्छन्', एकजना माओवादी नेताले भने, 'त्यसैले पनि बरु पहिले पार्टी एकता गरिहालौं भन्ने प्रधानमन्त्रीको चाहना हुनसक्छ।'
पार्टी एकतापछिको भ्रमणमा ओलीले अप्रत्यक्ष संकेत दिन सक्छन्– म सबैभन्दा ठूलो र संसदमा एकल बहुमतप्राप्त दलको अध्यक्ष र प्रधानमन्त्री हुँ। यो यथार्थलाई स्वीकार गर्नुहोस्। र, बराबरी हैसियत सम्झेर कुरा गर्नुहोस्।
त्यसो त, भारतीय पक्षले हिजो पार्टीगत रुपमा पनि सम्बन्ध बनाएको थियो। मुख्य दलहरु हुन् वा मधेस केन्द्रित दलहरु, उसले चाहेको बेला उपयोग गर्ने र नचाहेको बेला एक्ल्याउने गरेको थियो। कुनै बेला एमालेले नै र पछिल्लो समय माओवादी, कांग्रेस र मधेस केन्द्रित दलहरु उसको स्वार्थका सारथी भएको छिपेको छैन। र नेपालमा बेलाबेलामा हुने सत्ता परिवर्तनमा स्वदेश आवश्यकता भन्दा पनि भारतीय चासो हाबी हुने गरेकै हो। यसका लागि भारतीय पक्षले सधैं दलहरुको गणितमा छिद्र खोज्ने र त्यहीँ नेपाली नेताको महत्त्वाकांक्षाको बीउ रोप्ने गरेको थियो। एमाले र माओवादीबीच एकता हुनु भनेको भारतीयले देखिरहेको छिद्र टालिनु हो। यस्तो बेला भारतको 'जायज चासो' अब आफ्नो चाहना वा अग्रसरता बिना पूरा हुन नसक्ने ओलीले सन्देश दिन सक्नेछन्। सायद प्रधानमन्त्री ओली यही सन्देश दिन चाहन्छन्।
दोस्रो कारण, पार्टी एकताअघि नै प्रधानमन्त्री भारत भ्रमणमा गए र कुनै कारणवश पार्टी एकता भएन भने त्यसको दोष उनैलाई लाग्ने पक्का छ। पार्टी एकता नहुने र दोष पनि ओलीलाई लाग्ने स्थितिमा माओवादीको 'बार्गेनिङ पावर' र 'प्रपोगाण्डा' बढ्न सक्छ।
नेकपा एमालेभित्र लामो समय प्रतिपक्षी नेताको भूमिका निर्वाह गरेका ओली भारतसँग नजिकको सम्बन्ध भएका नेताहरुमै पर्थे। उनको सम्बन्ध संविधान घोषणापछि बिग्रिन थालेको आम बुझाइ छ।
तर पछिल्लो समय जब उनी चुनावमार्फत ठूलो पार्टीको शक्तिशाली नेताको रुपमा उदाए, त्यसपछि भने भारतीय पक्ष उनीसँग निकट सम्बन्ध बनाउनै खोजिरहेको देखिन्छ।
भारतसँग सम्बन्ध सुधार हुँदै गएका बेला भएको भारत भ्रमणपछि पार्टी एकतामा अवरोध आइदियो भने त्यसको संकेत सकारात्मक हुने छैन। 'त्यसो भइदियो भने ओलीको पुरानै छबिको पुनरावृत हुने छ', ती नेताले भने, 'उनको दोष भए पनि नभए पनि दोषी भने देखिने छन्। जनतामा अहिले देखिएको छबि पनि धुमिल हुनसक्छ।'
यद्यपि, भ्रमणको टुंगो लागिनसकेको परराष्ट्रमन्त्री प्रदीप ज्ञवालीले बताएका छन्। 'भारतीय विदेश मन्त्रालयलाई उद्दरण गरेर नेपाली सञ्चार माध्यमले समाचार सम्प्रेषित गरे। सम्भवत भारतले त्यो ढंगको तयारी गरिरहेको होला', शनिबार बिबिसी नेपालीसँग कुरा गर्दै मन्त्री ज्ञवालीले भने', 'तर औपचारिक रुपमा नेपालले त्यो प्रस्ताव पारित गरेको, त्यो प्रस्तावमाथि छलफल भएको र हामीले निर्णय गरिसकेको अवस्था छैन।'
भारत भ्रमणको विषय चर्चामा आउनु तर परराष्ट्रमन्त्रीले त्यसप्रति अरुचि देखाउनुलाई पनि माथिकै सन्दर्भसँग जोड्न सकिन्छ। यसअघि चर्चा गरिएको जस्तै स्वभाविक रुपमै बैशाखमै एकता भयो भने त्यतिबेलाको भ्रमणले कुनै आशंका जन्माउने ठाउँ रहँदैन। पार्टी एकताको उत्साहमा हुने भ्रमणले चर्चा पनि थपिने छ। र पहिलो कारणको रुपमा माथि उल्लेख भएका सबलता ओलीमा निहित हुन्छन् नै।
तर अहिले भारतीय पक्षबाट चुहाइएको मितिमा उनी भ्रमणमा गएनन् भने उनका लागि नेपालमा थप माहोल बन्ने छ। कारण, भारतीयको इच्छा विरुद्ध अभिव्यक हुनुलाई नेपालमा राष्ट्रवादी भनिने वा अन्य खालका प्रशंसा गरिने प्रचलन छ। यो अवसर राष्ट्रवादी छबि निर्माण गरेका ओलीले छाड्ने कुरै भएन।
भारत भ्रमणअघि नै पार्टी एकता भन्नुको अर्थ पार्टी एकतापछि भारत भ्रमण भन्ने पनि हो। अर्थात् कि २२ अप्रिल पछि भारत भ्रमण वा २३ चैत्रभन्दा अघि पार्टी एकता। तर प्रधानमन्त्री ओलीका निम्ति पहिलो विकल्प धेरै अर्थमा 'सर्प पनि मारिने, लौरो पनि नभाँचिने' साबित हुने छ। परराष्ट्रमन्त्री ज्ञवालीको संकेत पनि त्यतै हुनसक्छ।
http://nepallive.com/story/20048
चैत ११, २०७४| प्रकाशित १८:५०
प्रधानमन्त्री ओलीको प्रस्ताव पाएपछि शनिबार बसेको माओवादी हेडक्वार्टर बैठकले पनि प्रधानमन्त्रीको भारत भ्रमणअघि नै एकता प्रक्रियालाई टुंगो लगाउनुपर्ने निश्कर्ष निकाल्यो।
प्रधानमन्त्री यही चैत्र २३ देखि २५ गतेसम्म भारत भ्रमणमा जाने चर्चा चलेको छ।
तयारी मितिभन्दा अघि नै पार्टी एकता गर्न हतारिनुलाई अर्थपूर्ण रुपमा हेरिएको छ। त्यसमा पनि 'भारत भ्रमण' अगाबै भन्ने शब्द प्रयोगले मानिसमा कौतुहलता जागेको छ।
तयारीको दुई वटा अर्थ हुनसक्छन्।
पहिलो, दिल्लीमा आफूलाई बलियो प्रधानमन्त्रीको रुपमा प्रस्तुत गर्ने प्रधानमन्त्रीको चाहना। भ्रमण अगाबै पार्टी एकता भएमा प्रधानमन्त्रीको रुपमा आफ्ना कुरा दृढता र आत्मविश्वासका साथ राख्न सकिने उनको विश्लेषण हुनसक्छ। कमजोर गणितीय हैसियत भएका बेला भोगेको अप्ठ्यारा र भारतीय पक्ष हाबी भएर प्रस्तुत हुने व्यवहार उनलाई बिझेको हुनसक्छ।
एमाले र माओवादीबीच एकता भएपछि प्रतिनिधिसभामा एकीकृत दलका १ सय ७४ सिट हुने छ। त्यस्तै राष्ट्रियसभाका ५९ मध्ये उनीहरुका ४२ जना छन्।
एकता भएपछि संघीय संसदमा उनीहरुको २ सय १६ सिट हुने छ।
ठूलो पार्टीको अध्यक्ष मात्रै होइन, संसदमा ओलीले ७५ प्रतिशतभन्दा बढीको विश्वासको मत पाएका छन्। 'बलियो प्रधानमन्त्रीले चाहेमा आफ्नो प्रस्ताव राख्न र चित्त नबुझेका प्रस्ताव सहजै रोक्न सक्छन्', एकजना माओवादी नेताले भने, 'त्यसैले पनि बरु पहिले पार्टी एकता गरिहालौं भन्ने प्रधानमन्त्रीको चाहना हुनसक्छ।'
पार्टी एकतापछिको भ्रमणमा ओलीले अप्रत्यक्ष संकेत दिन सक्छन्– म सबैभन्दा ठूलो र संसदमा एकल बहुमतप्राप्त दलको अध्यक्ष र प्रधानमन्त्री हुँ। यो यथार्थलाई स्वीकार गर्नुहोस्। र, बराबरी हैसियत सम्झेर कुरा गर्नुहोस्।
त्यसो त, भारतीय पक्षले हिजो पार्टीगत रुपमा पनि सम्बन्ध बनाएको थियो। मुख्य दलहरु हुन् वा मधेस केन्द्रित दलहरु, उसले चाहेको बेला उपयोग गर्ने र नचाहेको बेला एक्ल्याउने गरेको थियो। कुनै बेला एमालेले नै र पछिल्लो समय माओवादी, कांग्रेस र मधेस केन्द्रित दलहरु उसको स्वार्थका सारथी भएको छिपेको छैन। र नेपालमा बेलाबेलामा हुने सत्ता परिवर्तनमा स्वदेश आवश्यकता भन्दा पनि भारतीय चासो हाबी हुने गरेकै हो। यसका लागि भारतीय पक्षले सधैं दलहरुको गणितमा छिद्र खोज्ने र त्यहीँ नेपाली नेताको महत्त्वाकांक्षाको बीउ रोप्ने गरेको थियो। एमाले र माओवादीबीच एकता हुनु भनेको भारतीयले देखिरहेको छिद्र टालिनु हो। यस्तो बेला भारतको 'जायज चासो' अब आफ्नो चाहना वा अग्रसरता बिना पूरा हुन नसक्ने ओलीले सन्देश दिन सक्नेछन्। सायद प्रधानमन्त्री ओली यही सन्देश दिन चाहन्छन्।
दोस्रो कारण, पार्टी एकताअघि नै प्रधानमन्त्री भारत भ्रमणमा गए र कुनै कारणवश पार्टी एकता भएन भने त्यसको दोष उनैलाई लाग्ने पक्का छ। पार्टी एकता नहुने र दोष पनि ओलीलाई लाग्ने स्थितिमा माओवादीको 'बार्गेनिङ पावर' र 'प्रपोगाण्डा' बढ्न सक्छ।
नेकपा एमालेभित्र लामो समय प्रतिपक्षी नेताको भूमिका निर्वाह गरेका ओली भारतसँग नजिकको सम्बन्ध भएका नेताहरुमै पर्थे। उनको सम्बन्ध संविधान घोषणापछि बिग्रिन थालेको आम बुझाइ छ।
तर पछिल्लो समय जब उनी चुनावमार्फत ठूलो पार्टीको शक्तिशाली नेताको रुपमा उदाए, त्यसपछि भने भारतीय पक्ष उनीसँग निकट सम्बन्ध बनाउनै खोजिरहेको देखिन्छ।
भारतसँग सम्बन्ध सुधार हुँदै गएका बेला भएको भारत भ्रमणपछि पार्टी एकतामा अवरोध आइदियो भने त्यसको संकेत सकारात्मक हुने छैन। 'त्यसो भइदियो भने ओलीको पुरानै छबिको पुनरावृत हुने छ', ती नेताले भने, 'उनको दोष भए पनि नभए पनि दोषी भने देखिने छन्। जनतामा अहिले देखिएको छबि पनि धुमिल हुनसक्छ।'
यद्यपि, भ्रमणको टुंगो लागिनसकेको परराष्ट्रमन्त्री प्रदीप ज्ञवालीले बताएका छन्। 'भारतीय विदेश मन्त्रालयलाई उद्दरण गरेर नेपाली सञ्चार माध्यमले समाचार सम्प्रेषित गरे। सम्भवत भारतले त्यो ढंगको तयारी गरिरहेको होला', शनिबार बिबिसी नेपालीसँग कुरा गर्दै मन्त्री ज्ञवालीले भने', 'तर औपचारिक रुपमा नेपालले त्यो प्रस्ताव पारित गरेको, त्यो प्रस्तावमाथि छलफल भएको र हामीले निर्णय गरिसकेको अवस्था छैन।'
भारत भ्रमणको विषय चर्चामा आउनु तर परराष्ट्रमन्त्रीले त्यसप्रति अरुचि देखाउनुलाई पनि माथिकै सन्दर्भसँग जोड्न सकिन्छ। यसअघि चर्चा गरिएको जस्तै स्वभाविक रुपमै बैशाखमै एकता भयो भने त्यतिबेलाको भ्रमणले कुनै आशंका जन्माउने ठाउँ रहँदैन। पार्टी एकताको उत्साहमा हुने भ्रमणले चर्चा पनि थपिने छ। र पहिलो कारणको रुपमा माथि उल्लेख भएका सबलता ओलीमा निहित हुन्छन् नै।
तर अहिले भारतीय पक्षबाट चुहाइएको मितिमा उनी भ्रमणमा गएनन् भने उनका लागि नेपालमा थप माहोल बन्ने छ। कारण, भारतीयको इच्छा विरुद्ध अभिव्यक हुनुलाई नेपालमा राष्ट्रवादी भनिने वा अन्य खालका प्रशंसा गरिने प्रचलन छ। यो अवसर राष्ट्रवादी छबि निर्माण गरेका ओलीले छाड्ने कुरै भएन।
भारत भ्रमणअघि नै पार्टी एकता भन्नुको अर्थ पार्टी एकतापछि भारत भ्रमण भन्ने पनि हो। अर्थात् कि २२ अप्रिल पछि भारत भ्रमण वा २३ चैत्रभन्दा अघि पार्टी एकता। तर प्रधानमन्त्री ओलीका निम्ति पहिलो विकल्प धेरै अर्थमा 'सर्प पनि मारिने, लौरो पनि नभाँचिने' साबित हुने छ। परराष्ट्रमन्त्री ज्ञवालीको संकेत पनि त्यतै हुनसक्छ।
http://nepallive.com/story/20048
No comments:
Post a Comment